مدیریت ریسک جرم در فقه امامیه، حقوق جزای ایران و فرانسه

چکیده امروزه جرم و ترس ناشی از جرم بویژه در خصوص جرایم خشونت بار و سازمان یافته و نسبت به مجرمین تکرار کننده جرم به مساله مهم شهروندان جامعه تبدیل شد ه است که خواهان مبارزه با مجرمین با اعمال ابزارها و اقدامات خنثی سازنده و طرد ایشان از جامعه است.دیگر اصلاح و درمان باتوجه به نتایج حاصل از آن ؛ کارایی لازم را ندارد. امکانات سیستم عدالت کیفری محدود است و انجام اقدامات بازپرورانه موجب صرف هزینه های بسیار می گردد که علاوه بر ناچیز بودن بودجه دولت ها در این خصوص در عمل نیز بزه کاران خطرناک که درصد بیشتری از جرایم توسط این گروه انجام می شود پس از آزادی از زندان به زندگی مجرمانه خویش ادامه می دهند. در سیاست جنایی مدیریت ریسک ، شناسایی رفتارهای آتی مجرمان به منظور کنترل و مدیریت ایشان مهم است. استفاده از ابزارها و شاخص های بالینی و مبتنی بر داده های آماری از اصلی ترین شیوه های مرسوم در سنجش خطرناکی مجرمین مزبور است. البته وجود آمارهای ناقص یا رقم سیاه و نیز اعمال سلایق شخصی در پیش بینی رفتار آتی مجرمان همواره سبب عدم سنجش دقیق میزان خطرناکی و در نتیجه ناکارآمدی سیاست جنایی مزبور می گردد. مدیریت ریسک جرم با اتخاذ شیوه ها و راه کارهای کیفری نظیر تشدید مجازات ها؛ استفاده از مجازات های ناتوان ساز؛ تشدید کنترل مجرمین خطرناک از طریق اقامت اجباری در مکان معین و مانند آن ، و به منظور تکمیل اقدامات کیفری با بهره مندی از اقدامات غیرکیفری نظیر کنترل مکان ها و یا ابزار تسهیل کننده جرم و نظیر آن بدنبال کنترل و تحت نظر داشتن رفتارهای آتی مجرمین خطرناک با هدف ارتقاء امنیت اجتماعی است. در فقه جزایی اسلام همانند بسیاری از نظام های جزایی در رابطه با کنترل خطر جرم ابزارهایی نظیر تشدید مجازات در تکرار جرم یا اعمال مجازات های ناتوان ساز مانند اعدام یا حبس ابد پیش بینی گردیده لیکن این به منزله پذیرش رویکرد مدیریت ریسک جرم به عنوان یک اصل در اسلام نیست بلکه وجود نهادهایی نظیر "توبه" ؛ سخت گیری در اثبات جرایم و مانند آن توجه و اهتمام شارع به اصلاح و بازپروری را نسبت به طرد و سرکوب پر رنگ تر می نماید. در نظام حقوقی ایران و فرانسه با حائز اهمیت بودن حالت خطرناک و کنترل و ضرورت مدیریت آن در رابطه با مجرمین خطرناک هم در عرصه قوانین و مقررات ماهوی و هم قوانین شکلی، جلوه هایی از رویکرد مدیریت ریسک جرم با اعمال ابزارها و اقدامات کنترلی و با هدف تامین امنیت جامعه قابل ملاحظه است. کلیدواژه ها: حالت خطرناک/ مدیریت کیفری و غیرکیفری ریسک/ ناتوان سازی/ اصلاح و درمان/ فقه امامیه.